شیراز
شیراز
جاذبه های تاریخی شیراز
 |
دروازه قرآن |
دروازه قرآن
در دوران دیلمیان، در میانه تنگ الله اکبر و در میان کوه های باباکوهی و چهل مقام، تاق مرتفعی به صورت دروازه ساخته شده بود که بنیانگذار آن را عضدالدوله دیلمی می‌دانند. بنای نخستین دروازه قرآن از سنگ و گچ بوده است. وی پس از ساختن دروازه، دستور داد تا قرآنی بزرگ معروف به قرآن «هفده من» بر بالای آن قرار دهند تا کاروان‌ها به سلامت از زیر آن گذشته و به راه خود ادامه دهند. از زمان قرار دادن قرآن، این دروازه به دروازه قرآن مشهور شد و تاکنون به این نام باقی مانده است. این قرآن دو جلدی، مربوط به دوران تیموریان است و با خطوط ثلث و محقق منسوب به ابراهیم سلطان نوشته شده است.
بنای کنونی دروازه قرآن در سال ۱۳۲۷ هجری قمری به کوشش یکی از بازرگانان نیکوکار شیرازی به نام «حسین ایگار» معروف به «اعتمادالتجار» دوباره ساخته شد. آرامگاه بانی این دروازه در قسمت شرقی آن قرار دارد.
آرام
 |
مجموعه فرهنگی سعدی |
مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله شیرازی مشهور به «سعدی» در اوایل سده هفتم هجری قمری در شیراز به دنیا آمد. سعدی شیرازی، بزرگترین شاعری است که پس از فردوسی در آسمان ادب فارس درخشیده است و هنوز نیز می‌درخشد. وی در سال ۶۹۰ هجری قمری در شیراز درگذشت.
نخستین جهانگردی که از آرامگاه سعدی نام برده، «ابن بطوطه» جهانگرد مراکشی است که در سال ۷۴۸ هجری قمری؛ یعنی ۵۷ سال پس از مرگ سعدی از آرامگاه وی بازدید کرده است.
بر پایه مدارک موجود، آرامگاه سعدی در سده گذشته بارها تعمیر و بازسازی شده است. کریمخان زند در سال ۱۱۸۷ هجری قمری آن را از نو بنا کرد. وی بنایی آجری و دو طبقه بنا کرد که دو اتاق در دو سوی آن قرار داشت. مزار سعدی در اتاق شرقی در طبقه زیرین آن قرار داشت و دور آن نرده‌های چوبی و منبت‌کاری شده قرار گرفته بود. بعدها اتاق غربی مدفن «شوریده شیرازی» یکی از شاعران بنام سده سیزدهم هجری قمری در شیراز گردید.
بنای نخستین سعدی تا سال ۱۳۲۷ خورشیدی برپا بود تا اینکه به پیشنهاد انجمن آثار ملی فارس و تلاش علی سامی و علی اصغر حکمت، بنای در خور مقام شامخ سعدی ساخته شد. این بنا دارای گنبدی زیبا است که در جلوی آن ایوانی تالار مانند قرار دارد که توسط هشت ستون سنگی نگه داشته می‌شود.
در بنای جدید، قبر سعدی در میان عمارتی هشت ضلعی با سقفی بلند و کاشی‌کاری شده قرار دارد. در داخل باغ و در محوطه‌ای پایین‌تر از سطح زمین، چشمه آب زلالی در جریان است. در میانه این مکان، حوضچه‌ای قرار دارد که آن را حوض ماهی می‌نامند. بر پایه یک سنت قدیمی، مردم شیراز برای برآورده شدن حاجات خود در حوض ماهی سکه می‌اندازند.
 |
آرامگاه حافظ |
خواجه شمس‌الدین محمد ملقب به «لسان‌الغیب» و متخلص به «حافظ» از غزل‌سرایان بنام است که در حدود سال ۷۲۶ هجری قمری در شیراز به دنیا آمد. پدرش بهاءالدین پیش از آنکه بتواند پسرش را سرپرستی و تربیت کند، دیده از جهان فرو بست. حافظ در شیراز به فراگیری دانش پرداخت و نزد استادان نام‌آور آن دوران مانند سید شریف جرجانی و ابو عبدالله قوام‌الدین به فراگیری علوم و ادبیات پرداخت. وی سپس وارد دنیای سیر و سلوک شد و مشرب عرفان اختیار کرد. حافظ همه قرآن را از بر داشته و آن را با چهارده روایت می‌خوانده؛ از این رو وی متخلص به حافظ است.
دیوان حافظ بیش از شش هزار بیت دارد که دربرگیرنده قصیده، غزل، مثنوی، رباعی و قطعهمی باشد و از این میان، غزلیات وی از همه مشهورترند. حافظ از شاعران بنام سده هشتم هجری قمریمی باشد که با گذشت سده‌ها از مرگ وی، هنوز دیوان او به زبان‌های گوناگون دنیا به چاپ می‌رسد. بی‌تردید می‌توان گفت در خانه هر ایرانی و در کنار کتاب مقدس قرآن مجید، یک جلد از دیوان خواجه حافظ شیرازی یافت می‌شود.
حافظ علاقه فراوانی به شیراز داشت؛ از این رو بجز دو سفر کوتاه، در تمام عمر در شیراز اقامت گزید. حافظ در سال ۷۹۱ هجری قمری دیده از جهان فروبست و وی را در مصلای شیراز به خاک سپردند.
حافظ در زمان پادشاهان آل اینجو و آل مظفری زیسته و در اشعار خود به نیکی از آنان یاد کرده است. در مدت عمر ۵۰ تا۶۰ ساله وی، هفت پادشاه در فارس حکمفرمایی کردند. پس از وفات حافظ، در سال ۸۵۶ هجری قمری، کالبد وی در گورستان مصلی به خاک سپرده شد که امروزه از آن قبرستان اثری نیست.
محل دفن حافظ تنها یک قبر ساده مشخص بود. در دوره فرمانروایی میرزا ابوالقاسم گورکانی، شمس‌الدین محمد یغمایی وزیر فرمانروا، ساختمان گنبدی بر تربت حافظ بنا کرد و در جلوی آن حوض بزرگی قرار داشت که از آب رکن‌آباد پر می‌شد.
بنای عظیم و با شکوه آرامگاه حافظ در سال ۱۱۸۸ هجری قمری در دوران کریمخان زند ساخته شد. این بنا، شامل ایوانی با چهار ستون ضخیم سنگی یکپارچه بود که دو قسمت شمال و جنوب آن باز بود و دو اتاق کوچک در دو گوشه آن قرار داشت. آرامگاه در قسمت شمالی آن قرار می‌گرفت و در بخش جنوبی این مکان باغی بزرگ نمایان بود. بر روی تربت حافظ، سنگی مرمرین به دستور کریمخان زند نهاده شد که دو غزل از غزل‌های حافظ به خط حاج آقاسی بیگ افشار بر آن نوشته شده بود. سنگ کنونی همان سنگ قبر دوران زندیه است.
آرامگاه حافظ در دوران قاجاریه بارها بازسازی گردید. بنای امروزی این آرامگاه به دستور علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ و علی ریاضی رئیس فرهنگ فارس با بهره‌گیری از عناصر معماری زندیه و یادمان‌های حافظ توسط «آندره گدار» معمار فرانسوی، طراحی شد و به اجرا درآمد.
بنای اصلی به صورت سکویی با ۸ ستون سنگی یکپارچه و سقف مزین به تزئینات کاشی‌کاری شده است و اشعار در محل مزار به گونه زیبایی توجه بینندگان را به خود جلب می‌کند. مزار خواجه حافظ در میانه این بنا قرار دارد.
در جوار حافظ، بزرگانی چون اهلی شیرازی (شاعر)، فرصت‌الدوله شیرازی (تاریخ‌نگار)، فریدون توللی (شاعر) و دکتر شاپور شهبازی (باستان‌شناس) آرمیده‌اند.
آرامگاه حافظ زیارتگاه عاشقانی است که بر سر مزار او می‌آیند و پس از قرائت فاتحه، تفألی بر دیوانش می‌زنند.
آرامگاه خواجوی کرمانی
محمود بن علی بن محمود از شاعران بنام سده هشتم هجری قمری است که لقبش «کمال‌الدین ابوالعطا» می باشد و در شعر به «خواجو» تخلص می‌کرده است. وی در سال ۶۸۹ هجری قمری در کرمان متولد شد، سپس در جوانی دیار کرمان را ترک کرده و به شیراز آمد. خواجو در سال ۷۵۳هجری قمری در سن ۶۴ سالگی در شیراز درگذشت.
آرامگاه این شاعر بزرگ در قسمت غربی تنگ الله اکبر و مشرف بر دروازه قرآن قرار گرفته است. بر بالای مزار خواجو، سنگ قبری قرار دارد که هیچ کتیبه‌ای بر روی آن نوشته نشده، مگر در بالای سنگ که آیه‌ای از قرآن به خط ثلث بر روی آن حجاری شده است. در بالای سر و پایین قبر، دو ستون سنگی کوچک قرار دارد. کمی بالاتر از قبر، سه غار وجود دارد. یکی از غارها محل عبادت و ریاضت خواجو و دیگر زاهدان بوده است. در یکی دیگر از غارها، قبر خواجه عمادالدین محمود، وزیر معروف شاه ابو اسحاق اینجو قرار دارد. در سمت چپ این غار، محرابی سنگی حجاری شده و در کنار این غار نقش برجسته‌ای از جنگ رستم دیده می‌شود که به دستور حسینعلی میرزا در سال ۱۲۱۸هجری قمری حک شده است.
 |
ارگ کریم‌خانی |
ارگ کریم‌خانی، مهمترین و بزرگترین بنای دوران زندیه است که در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به دستور کریمخان زند ساخته شده است. این ارگ، مرکز حکومتی کریمخان و خاندان زند و همچنین محل سکونت آنان بوده است. این ساختمان با زیر بنای ۴۰۰۰ متر مربع و در زمینی به گستردگی ۱۲۸۰۰متر مربع بنا شده است.
دیوار‌های آجری این بنا، ۱۲ متر ارتفاع دارند و در هر چهار گوشه ارگ، برجی به ارتفاع حدود ۱۵ متر قرار دارد. بر روی بدنه دیوارها و برج‌ها، نگاره‌های ساده و زیبای آجری دیده می‌شود. بر سردر ارگ، صحنه نبرد کشته شدن دیو سفید به دست رستم به صورت کاشی‌کاری هفت رنگ نقش بسته است. این کاشی‌کاری در دوران قاجاریه به ارگ افزوده شده است.
یک هشتی، ورودی ارگ را تشکیل می‌دهد که از یک سو به حیاط خلوت و از سویی دیگر، به محوطه داخلی ارگ راه پیدا می‌کند. ارگ دارای شاه‌نشین شمالی (زمستان‌نشین)، شاه‌نشین جنوبی (تابستان‌نشین) و ساختمان غربی چهار فصل است. برخلاف نمای بیرونی، ساختمان داخلی ارگ از نمای زیباتری برخوردار است.
داخل اتاق‌ها با نقش‌های اسلیمی، ترنج و گل و مرغ تزئین شده است. پس از سرنگونی حکومت زندیه و روی کار آمدن سلسه قاجار، ارگ به دارالحکومه تبدیل شد و به مکانی برای استقرار والیان و حاکمان فارس تبدیل گردید و تا اوایل سلطنت پهلوی به عنوان زندان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
بخشی از تزئینات این بنا، توسط خاندان قاجار به تهران منتقل شد. این بنا در سال ۱۳۵۱ خورشیدی در فهرست آثار ملی ثبت شد.
 |
باغ ارم |
باغ ارم یکی از مشهورترین باغ‌های شیراز است که در شمال شیراز و در خیابان ارم جای دارد. پیشینه این باغ به دوران سلجوقی بازمی‌گردد و در تمام دوران آل اینجو پا برجا بوده است. در دوران زندیه، کریمخان زند در سازندگی و بهسازی این باغ اقداماتی انجام داد.
در اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجار این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد. در روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، حسنعلی‌خان نصیرالملک، ساختمانی زیبا در آن پی‌ریزی کرد اما با مرگ وی در سال ۱۳۱۱ هجری قمری، خواهرزاده او ابوالقاسم‌خان (نصیرالملک دوم) امور باغ را برعهده گرفت و ساختمان نیمه‌کاره دایی خود را کامل کرد و آن را به نحو شایسته‌ای به پایان رساند که تاکنون باقی مانده است.
این بنای ارزشمند را حاج محمد حسن، معمار برجسته دوران قاجار ساخت. پس از آن باغ به دلیل بدهی مالکان به تصرف دولت درآمد و به دانشگاه شیراز واگذار شد. این باغ در بین سالهای ۱۳۴۵ تا۱۳۵۰ خورشیدی بازسازی شده و در سال ۱۳۵۹ خورشیدی به باغ گیاه‌شناسی تبدیل گردید.
برجسته‌ترین ویژگی این بنا، ایوان مرکزی دو طبقه آن است. در قسمت بالایی این بنا، هلالی وجود دارد که بر روی آن نقوش کاشی‌کاری شده شامل شخصیت‌های تاریخی، ادبی و اسطوره‌ای است که به گونه زیبایی به نمایش گذارده شده‌اند. در میان این شخصیت‌ها، می‌توان به نقش ناصرالدین شاه سوار بر اسب سفید، حضرت سلیمان(ع)، یوسف و زلیخا، داستان‌های فردوسی و نظامی و نقش داریوش هخامنشی اشاره کرد. بر روی ازاره‌های عمارت، اشعاری از سعدی، حافظ و شوریده شیرازی به خط نستعلیقِ میرزا علی نقی، خطاط دوران قاجار کار شده است.
 |
باغ عفیف‌آباد |
یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین باغ‌های شیراز، باغ عفیف‌آباد است که آن را باغ گلشن نیز می‌نامند. این باغ با گستره‌ای بیش از ۱۲۷۰۰۰ متر مربع، در جنوب خیابان قصردشت و در انتهای خیابان عفیف‌آباد قرار دارد.
باغ عفیف‌آباد در دوران صفویه یکی از باغ های آباد شیراز بوده است. در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، میرزا علی‌خان قوام‌الملک، زمینِ باغ را از مالک آن خرید و اقدام به نوسازی باغ و ساختن عمارتی زیبا در آن کرد. وی قنات «لیمک» را که در ۱۵ کیلومتری باغ و در محل قصر قمشه وجود داشت را برای آبیاری کردن باغ خریداری کرد.
در واپسین روزهای قاجاریه، این باغ به دست خواهرزاده بانی، «عفیفه خانم» همسر فرمان‌فرما رسید و چون بهسازی‌های گسترده‌ای در آن پدید آورد، پس از آن باغ گلشن به باغ عفیف‌آباد شهره شد. این باغ از شاهکارهای معماری دوران زندیه و قاجاریه به شمار می‌آید. وارثان باغ در روزگار پهلوی آن را به فرح پهلوی هدیه دادند تا اینکه در سال ۱۳۴۰ خورشیدی، ارتش در مزایده خرید باغ برنده شده و آن را خریداری کرد.
پس از انقلاب اسلامی، به کوشش سازمان عقیدتی سیاسی و همکاری ارتش جهموری اسلامی، این باغ به موزه نظامی تبدیل شد. از سلاح‌های عتیقه موجود در این موزه می‌توان از تفنگ‌های فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه قاجار، رضاخان، محمد رضا پهلوی و همچنین تفنگ‌های رزمندگان و دلاوران نهضت جنگ مانند تپانچه دکتر حشمت و مسلسل رئیس علی دلواری نام برد. سقف چوبی و هندسی تالار، دارای نقاشی‌های گل و بوته، شکار و مجالس بزم و رزم می باشد.
اکنون از این عمارت به عنوان موزه نظامی ارتش و موزه عبرت استفاده می‌شود.
 |
باغ دلگشا |
باغ دلگشا در نزدیکی آرامگاه سعدی و در غرب خیابان بوستان جای گرفته است. نزدیک بودن این باغ به کوه قلعه بندر، باعث شده که برخی از پژوهشگران، پیشینه این باغ را به دوران کهن نسبت دهند. این باغ با گستردگی ۵/۷ هکتار از زیباترین گردشگاه‌های شیراز به شمار می‌رود.
باغ دلگشا در دوران صفویه و نادرشاه افشار، آباد بوده است اما در شورش تقی‌خان، حاکم وقت شیراز در سال ۱۱۵۰ هجری قمری، بیشتر باغ‌های شیراز از جمله باغ دلگشا رو به ویرانی گذاشت. کریمخان زند این باغ را بازسازی کرد و به جای درختان از بین رفته، دوباره درخت کاشت. پس از او لطفعلی‌خان زند، باغ را بهسازی کرد و در پایان سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۳۶ هجری قمری، شاهزاده رضا قلی میرزا حاکم فارس این باغ را از مالکش خریداری و پس از بهسازی، کاخی با شکوه در آن ساخت. وی نام این کاخ را «فین» یا «کلاه فرنگی» گذاشت.
پس از او میرزا علی اکبرخان قوام‌الملک و فرزندش میرزا فتحعلی‌خان صاحب دیوان در سال ۱۲۶۶ هجری قمری این باغ و ساختمان آن را بازسازی کردند. او حمامی در سمت شرق باغ ساخت و پانصد اصله درخت نارنج، چند اصله خرمای شاهانی جهرمی و انواع گل‌های زینتی در آن کاشت. این باغ از زمان صاحب دیوان همچنان در دست خاندان قوام‌الملک شیرازی قرار داشته و آخرین صاحب باغ، خانم خورشید کلاه قوامی معروف به «لقاءالدوله» دختر قوام‌الملک بوده است. در سال ۱۳۴۸ خورشیدی شهرداری آن را خریداری کرد و هم اکنون به عنوان بوستانی عمومی مورد استفاده همگان می باشد.
 |
باغ نظر (موزه پارس) |
باغ نظر یکی دیگر از شاهکارهای دوران زندیه می باشد که بین سالهای ۱۱۷۹ تا ۱۱۹۳ هجری قمری ساخته شد. این مکان به نام‌های باغ موزه، باغ حکومتی، عمارت کلاه فرنگی و آرامگاه کریمخان زند نیز مشهور است. این عمارتِ هشت ضلعی در زمان کریمخان زند محل پذیرایی میهمانان داخلی و خارجی و مرکز عمده تشریفات سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
عمارت کلاه فرنگی باغ نظر دربرگیرنده یک تالار مرکزی و چهار شاه‌نشین جانبی است. در سال ۱۲۰۶ هجری قمری آقا محمدخان قاجار، جسد کریمخان زند را که در شاه‌نشین شرقی به خاک سپرده شده بود را به تهران منتقل کرده و در زیر راه پله‌های کاخ گلستان، محل رفت و آمد دائمی خود دفن کرد.
تا سال ۱۳۱۵ خورشیدی اطلاع درستی از جای اصلی قبر در دست نبود. در همان سال، هنگام تعمیر بنای کلاه‌فرنگی در شاه‌نشین شرقی موزه، قبر ساخته شده‌ای نمودار شد که خالی از اسکلت بود و تنها شامل تکه‌های مختصر چرمی بود. اکنون قبر بازسازی شده در محل شاه‌نشین شرقی قرار دارد.
باغ نظر در اوایل دوران قاجار نیز مورد توجه فرمانروایان قاجار بود. در سال۱۲۳۰ هجری قمری، حسین علی میرزا (پسر فتحعلی شاه قاجار) حاکم فارس این باغ را مقر حکومت خود قرار داد و در شمال غربی آن، عمارتی زیبا به نام «کاخ همایون» ساخت و قسمت‌هایی از آن را به نام عمارت «باغ خورشید و آیینه» نام‌گذاری کرد. هم اکنون از این عمارت اثری نیست. این مجموعه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی به موزه پارس تبدیل شد.
 |
باغ جهان نما |
باغ جهان‌نما یکی از باغ‌های قدیمی و تاریخی شیراز است که با گستره حدود ۴۰۰۰۰ متر مربع، در ضلع شمالی چهار راه حافظیه و در ضلع شرقی خیابان حافظ جای گرفته است. این باغ از دوران آل مظفر و آل اینجو تا دوران صفویه سرسبز و آباد بوده است.
این باغ در سال ۱۱۸۵ هجری قمری به دستور کریمخان زند بازسازی شد. درون باغ، عمارتی هشت ضلعی همانند عمارت کلاه فرنگی باغ نظر ساخته شده و در چهار گوشه آن، چهار شاه‌نشین با اتاق‌های دو طبقه بنا شده است. در داخل عمارت، حوضی هشت گوشه از سنگ مرمر یکپارچه با فواره‌ای سنگی در میان آن، قرار دارد. تزئیناتی که به صورت نقاشی در داخل عمارت وجود دارد بسیار با شکوه و ارزنده است.
این باغ در دوران قاجار، محلی برای پذیرایی از میهمانان حکومتی بوده است.
خانه زینت‌الملک
در ضلع غربی نارنجستان قوام، عمارت زیبایی قرار دارد که به خانه زینت‌الملک مشهور است. این خانه محل سکونت زینت‌الملک قوامی (دختر قوام‌الملک چهارم) بوده است. ورودی این بنا به شکل زیبایی مقرنس‌کاری شده است. با عبور از یک هشتی، وارد حیاط خانه می‌شویم که دارای حجاری‌های سنگی و مشبک‌کاری است. هر یک از اضلاع این ساختمان با توجه به موقعیت فصلی، کاربرد خاص خود را داشته و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. تالار اصلی این خانه در ضلع غربی آن قرار دارد که با نقاشی و آیینه‌کاری هنرمندان از دوران قاجار تزئین شده است.
نارنجستان قوام
ساخت نارنجستان قوام توسط علی محمدخان قوام‌الملک دوم در سال ۱۲۹۰ هجری قمری آغاز و در سال ۱۳۰۵ هجری قمری توسط فرزندش محمد رضا خان قوام‌الملک به پایان رسید. این باغ محل حکومت خاندان قوام‌الملک و همچنین برای تشکیل جلسات عمومی و نشست‌های بزرگان و اشراف در دوران قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این باغ به دلیل داشتن درختان نارنج فراوانش به «نارنجستان» معروف شده است. مساحت کل نارنجستان ۳۰۸۵ متر مربع است که حدود ۹۴۰ متر آن زیربناست. عمارت نارنجستان دربرگیرنده دو طبقه و یک طبقه زیرزمین است. ساختمان بیرونی نارنجستان به وسیله تونلی به اندرونی خانه زینت‌الملک متصل می‌شده است. نارنجستان مدتها محل اقامت خاندان قوام بود و در دهه چهل از سوی ابراهیم قوام به دانشگاه شیراز واگذار شد. این مجموعه پس از انقلاب اسلامی بازسازی شد و هم اینک به عنوان موزه مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.
 |
بازار وکیل |
بازار وکیل یکی دیگر از شاهکارهای معماری و بی‌مانند دوران زندیه است. این بازار در حدود سالهای ۱۱۸۰ هجری قمری به سبک بازار قیصریه لار (که مربوط به دوران صفویه است) ساخته شده است.
راسته غربی چهارسوق (محل تقاطع دو رشته تاق بزرگ را چهار سوق می‌نامند) دارای ۱۰ جفت مغازه است و در قدیم به نام بازار«ترکش‌دوزها» معروف بوده اما در حال حاضر مرکز فروش انواع فرش‌های نفیس ایرانی است. راسته شرقی که در شرق چهار سوق قرار دارد، دارای ۱۹ جفت مغازه است و در گذشته به نام بازار «علاقه‌بندان» معروف بوده است اما هم اکنون مرکز فرش و مغازه‌های عطاری است.
دسته دیگری نیز از شاخه جنوبی چهار سوق به طرف غرب و موازی بازار ترکش‌دوزها امتداد می‌یابد و از جلوی مسجد وکیل بیرون می‌زند که این قسمت را در گذشته بازار «شمشیرگرها» می‌نامیدند. این بازار دارای ۱۰ زوج مغازه است و در سمت شمال آن نیز «کاروانسرای فیل» قرار گرفته است.
بازار وکیل دارای ۷۴ تاق ضربی و خوش سیماست که سقف دراز بازار را پوشش می دهند و از بیرون چشم‌انداز جالبی همانند کوهان شتر را پدید آورده‌اند. ارتفاع بیش از ۱۰ متر سقف و نورگیری تاق‌ها که در زمستان هوای بازار را گرم و در تابستان خنک نگه می‌دارند، از دیگر ویژگی‌های این بازار است.
کریمخان زند برای آسودگی بازرگانان و مسافران و همچنین رونق اقتصادی بازار، بناهای دیگری همانند کاروانسرا، گمرک، انبار کالا و… را به بازار افزود.
جاذبه های مذهبی شیراز
شاهچراغ ( ع )
 |
شاهچراغ ( ع ) |
مهمترین زیارتگاه شهر شیراز بقعه میر سید احمد فرزند امام هفتم (ع ) معروف به شاهچراغ است که نزدیک مسجد نو واقع
می باشد .
سید میر احمد بین سالهای ۲۱۰ تا ۱۹۳ هجری قمری در زمان خلافت مامون برای دیدار برادرش حضرت امام رضا ( ع) از راه فارس و شیراز عازم خراسان بود که در شیراز او را شهید کردند و در همین جا مدفون گردید تا مدتها از مقبره این امامزاده اطلاعی در دست نبود تا اینکه در طی حادثه ای در زمان امیر مقرب الدین وزیر اتابک ابوبکر جسد حضرت پیدا شد و با تشخیص صاحب جسد از روی نوشته انگشتری به دستور امیر مقرب الدین بر روی آن بقعه و بارگاهی بر پا ساختند از این زمان احیاء و آبادانی در این بقعه صورت پذیرفت و بارها سرداران ، امرا و پادشاهان این مکان را مورد احیاء و مرمت قرار دادند . از جمله مرمت های اساسی توسط نادر شاه صورت گرفت . وی قبل از فتح شیراز و شکست دادن افاغنه نذر کرده بود که در صورت پیروزی تعمیراتی در شاهچراغ بنماید . نادر پس از پیروزی بر دشمنان مقدار زیادی پول و نزدیک به ۳ کیلو زرناب را برای ساختمان قندیل در بالای حرم هدیه کرد این قندیل تا سال ۱۲۳۹ هجری قمری در بقعه موجود بود و در آن سال به خاطر زلزله شدید و خرابی قسمتی از بقعه قندیل به مصرف تعمیرات ضروری بقعه رسید . در دوره قاجاریه نیز بقعه شاهچراغ بارها مورد مرمت قرار گرفت .
در منابع آمده است که نخستین گنبد ساخته شده برروی بقعه به سال ۶۲۳ هجری قمری و توسط همان امیر مقرب الدین بوده است . در قرن هشتم هجری قمری به فرمان ملکه تاشی خاتون ( مادر شاه ابواسحاق اینجو ) گنبدی ۷۲ ترکی بر روی بقعه ساخته می شود که در نوع خود یکی از شاهکارهای هنری و معماری قرن هشتم هجری در شیراز بوده است . زلزله سال ۱۲۳۹ هجری قمری این گنبد را خراب کرد و یکی از شاهزادگان قاجاری گنبد را تعمیر و تجدید بنا کرد که طرح آن شبیه گنبد فعلی آستانه حضرت سید علاالدین حسین بود ، درست سی سال بعد زلزله دیگری در گنبد شکاف ایجاد کرد و مجدداً گنبد تعمیر شد آخرین تعمیر گنبد در سال ۱۳۳۶ شمسی بود که با نصب اسکلت آهنی گنبد جدیدی ساخته شد .
 |
مسجد وکیل |
این مسجد در شرق عمارت کلاه‌فرنگی و بین حمام و بازار وکیل جای گرفته و از شاهکارهای دوره زندیه به شمار می‌آید. مسجد وکیل به دستور کریمخان زند و در سال ۱۱۸۷هجری قمری ساخته شد.
بنای مسجد با مساحتی در حدود ۱۱۰۰۰ متر مربع دربرگیرنده سردر مجلل، صحن، ایوان‌های شمالی و جنوبی، شبستان‌های جنوبی و شرقی، رواق‌های شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است. شبستان مسجد وکیل با کاشی‌کاری‌های زیبا، ستون‌های حجاری شده و منبر چهارده پله یکپارچه مرمرین آن از شاهکارهای دوران زندیه به شمار می‌رود. این منبر به نشانه چهارده معصوم، چهارده پله دارد و سنگ آن از مراغه به شیراز آورده شده است. تاق شمالی صحن مسجد وکیل به «تاق مروارید» معروف است و ۱۲ متر عرض و ۲۰ متر طول دارد. بر بالای این تاق، دو منازه زیبا و کاشی‌کاری شده قرار دارد.
 |
مسجد نصیرالملک |
مسجد نصیرالملک یکی از زیباترین مسجدهای تاریخی دوران قاجار شیراز است که در محله گودعربان و خیابان لطفعلی‌خان زند قرار گرفته است. این مسجد در فاصله سالهای ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ هجری قمری به دستور حسن علی نصیرالملک و به معماری میرزا محمد حسن معمار و کاشی‌پزی استاد محمدرضا از بزرگان دوران قاجار ساخته شده است. این مسجد دارای صحنی وسیع، دو ایوان شمالی و جنوبی، دو شبستان شرقی و غربی و سردر ورودی زیبایی است. این مکان دارای مساحتی برابر با ۲۹۸۰ متر مربع و زیر بنای ۲۲۱۶ متر مربع است. شبستان غربی مسجد، دارای هفت در چوبی بزرگ مزین به شیشه‌های رنگی و ۱۲ ستون سنگی یکپارچه با شیارهای مارپیچ در دو ردیف شش‌تایی به نیت دوازده امام است. سقف شبستان نیز با نقش‌های گل و بوته، خطوط اسلیمی و آیات قرآنی به خط ثلث عالی تزیین شده است.
 |
مسجد جامع عتیق |
مسجد جامع عتیق، کهن‌ترین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعهف مسجد آدینه و مسجد جامع نیز می‌گویند. این مسجد در شرق حرم شاهچراغ(ع) قرار دارد. مسجد جامع عتیق در دوره ۲۰۰ ساله سلطنت عمرو لیث صفاری در سال ۲۸۱ هجری قمری ساخته شده است.
در گذر هزار سال اخیر، این مسجد چندین بار، از جمله در زمان اتابکان، در زمان سلطان ابراهیم میرزا پسر شاهرخ گورکانی، در دوران صفویه و در سال ۱۳۱۵ خورشیدی تعمیر و بازسازی شد. ساختمان مسجد که نخستین هسته تاریخی شهر شیراز است، دربرگیرنده بنای مرتفعی است که دارای چندین حجره و شبستانمی باشد. در میان ضلع شمالی این مسجد، تاق‌نمای بلندی قرار دارد که آن را «تاق مروارید» می‌نامند.
این مسجد دارای ۶ در ورودی و خروجی است. در ورودی ضلع شمالی به «دروازه امام» معروف است و کتیبه بالای آن در دوران صفوی در سال ۱۰۳۱ هجری قمری به خط علی جوهری نگاشته شده است.
در وسط صحن، بنایی مکعب شکل همانند خانه کعبه از گچ و سنگ ساخته شده که نزدیک به ۱ متر از سطح زمین بلندتر است و گرداگرد آن را ایوانی به عرض ۲ متر فراگرفته است.
این بنا که در سال ۷۵۲ هجری قمری به دستور شاه شیخ ابو اسحاق اینجو حاکم فارس ساخته شده، دارالمصحف، بیت‌المصحف و خدای‌خانه خوانده می‌شود و این بدین رو است که این مکان علاوه بر نگاهداری قرآن‌های تاریخی به خط امیرالمومنین(ع)، امام حسن(ع)، امام صادق(ع) و چند تن از یاران پیامبر و پیروان او محل تلاوت قرآن نیز بوده است. هم اینک برخی از این قرآن‌ها در موزه پارس نگاهداری می شوند.